Uzbekistan được đông đảo người hâm mộ bóng đá Việt Nam chú ý đến kể từ vòng chung kết U23 châu Á 2018. Giải đấu đấy, họ chính là đối thủ của đội tuyển U23 Việt Nam ở trận chung kết "Thường Châu tuyết trắng". Hơn 7 năm dài trôi qua, trong khi bóng đá Việt Nam có những nốt thăng trầm mang nhiều cung bậc cảm xúc trái ngược thì nền bóng đá đến từ Trung Á xa xôi đã có sự phát triển vượt bậc.
Trong những năm gần đây, các cấp độ đội tuyển của đất nước từng thuộc Liên Xô cũ này liên tiếp giành được các tấm vé lọt vào những sân chơi danh giá, thậm chí có thành tích cao. Kể từ khi đánh bại U23 Việt Nam để lên ngôi U23 châu Á 2018, bóng đá trẻ của Uzbekistan tiếp tục gặt hái quả ngọt khi vô địch giải U20 châu Á 2023.
Nhìn ra đấu trường thế giới, họ cũng sở hữu một bảng thành tích ấn tượng khi từng vào đến tứ kết U17 World Cup 2011 và 2023, tứ kết U20 World Cup 2013 và 2015, vượt qua vòng bảng U20 World Cup 2024. Đặc biệt hơn cả, 2024 là năm đội tuyển Trung Á khiến tất cả các đối thủ phải nhìn mình bằng một ánh mắt khác. Với thành tích lọt vào chung kết U23 châu Á, Uzbekistan đã xuất sắc giành được tấm vé tham dự Olympic 2024 tại Pháp. Dù bị loại ngay từ vòng bảng với vỏn vẹn 1 điểm nhưng đây được xem là "cánh cửa" để nền bóng đá nước này vươn mình đạt được những mục tiêu to lớn hơn.
Sự giao thoa Á - Âu: Nền tảng cho lối chơi độc đáo
Uzbekistan là đất nước nằm tại vị trí giao thoa giữa châu Á và châu Âu. Chính nhờ lợi thế đó đã giúp nền bóng đá nước này sở hữu được các nhân tố chất lượng khi vừa có được nền tảng thể lực sung mãn và bền bỉ từ các cầu thủ châu Âu, vừa sở hữu bộ kĩ năng khéo léo, kĩ thuật của người châu Á.
Chính tố chất đó đã giúp đội tuyển quốc gia (ĐTQG) nước này xây dựng một lối chơi đa dạng, biến hóa khi vừa kết hợp được yếu tố kĩ thuật và sức mạnh. Do đó, Uzbekistan dù chỉ được đánh giá là nền bóng đá hạng trung tại châu lục, song họ chưa bao giờ là một đối thủ dễ chơi với bất kì ông lớn nào.
Tại vòng loại World Cup 2026, trước một Iran với trình độ hàng đầu châu Á, họ còn suýt khiến đội tuyển này phải ôm hận. Nếu không có sự xuất sắc của ngôi sao Mehdi Taremi, "bầy sói trắng" đã có thể sớm có cơ hội lần đầu tham dự ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh mà không cần chơi 2 lượt trận cuối cùng.
Đào tạo trẻ: Chìa khóa mở cánh cửa đi đến "miền đất hứa"
Cũng như nhiều nền bóng đá kém phát triển khác, Uzbekistan từng có thời kì đi theo chiến lược "xây nhà từ nóc". Vào năm 2008, thế lực mới nổi của bóng đá nước này - câu lạc bộ Bunyodkor đã gây sốc khi suýt chút nữa chiêu mộ được ngôi sao Samuel Eto'o từ Barcelona. Nếu không có sự can thiệp của Inter Milan, tiền đạo người Cameroon khả năng cao đã cập bến đội bóng đến từ thủ đô Tashkent.
Tuy nhiên không phải chờ đợi quá lâu, CLB này tiếp tục khiến báo chí thế giới tốn nhiều giấy mực khi chiêu mộ siêu sao Rivaldo. Đi cùng với anh đến Bunyodkor còn có Zico, danh thủ bóng đá lừng danh của Brazil, trong vai trò huấn luyện viên. Đó cũng là thời kì đội bóng này nổi lên như một thế lực tại châu Á.
Tuy nhiên, giai đoạn ấy cũng không kéo dài lâu. Bunyodkor sớm phải trở lại với đúng vị thế của mình bởi chiến lược đầu tư ngắn hạn. Từ đó, các vấn đề về phát triển bền vững đã được những nhà hoạch định bóng đá nước này đề ra.
Để xây dựng một nền bóng đá vững mạnh, quốc gia Trung Á đã tập trung đầu tư vào cơ sở vật chất cho môn thể thao vua, đồng thời là việc phát triển bóng đá trẻ. Rất nhiều trung tâm đào tạo trẻ mọc lên, điển hình lại chính là trung tâm của CLB Bunyodkor, đội bóng đã từng đi theo chính sách "ăn xổi ở thì".
Học viện của đội bóng được đầu tư với 4 sân cỏ tự nhiên, 3 sân cỏ nhân tạo, ngoài ra nơi đây còn được trang bị nhiều tiện ích khác như bể bơi trong nhà, phòng gym, phòng ăn và ký túc xá. Hằng năm, CLB sẽ có những đợt tuyển quân với nhiều lứa tuổi khác nhau, thấp nhất là 9 tuổi. Mỗi đội trẻ của Bunyodkor sẽ có 2 huấn luyện viên chuyên trách đảm nhận việc hình thành nên kĩ năng chuyên môn cũng như những tố chất khác, tạo điều kiện cho các "sao mai" phát triển.
Ngoài những nơi ươm mầm tài năng bóng đá như vậy, Liên đoàn bóng đá Uzbekistan (UFO) đã phối hợp cùng Ủy ban Olympic nước này để thành lập câu lạc bộ Olympic FK thi đấu tại giải VĐQG. Đội bóng là tập hợp của tất cả các cầu thủ trẻ trên khắp đất nước Trung Á, qua đó giúp các sao mai có điều kiện cọ xát và rèn giũa trong môi trường bóng đá đỉnh cao và chuyên nghiệp.
Nhờ đó, quốc gia từng thuộc Liên Xô cũ này đã cho ra đời nhiều thế hệ cầu thủ tài năng, đủ sức cạnh tranh với bất kì nền bóng đá hàng đầu nào trên thế giới. Có thể nói, Uzbekistan đang sở hữu một "thế hệ vàng" với nhiều cái tên đẳng cấp đang thi đấu ở châu Âu như Abbosbek Fayzullaev (CSKA Moskva), Eldor Shomurodov (AS Roma), Husniddin Aliqulov (Çaykur Rizespor).
Đặc biệt hơn cả, không thể không nhắc đến niềm hy vọng vàng của bóng đá nước này - Abdukodir Khusanov, trung vệ đang được đánh giá có phong độ ổn định nhất hàng thủ của Manchester City. Ngôi sao trẻ sinh năm 2004 không chỉ là phương án cứu vãn tạm thời cho HLV Pep Guardiola mà còn là niềm hy vọng và sự đầu tư lâu dài cho tương lai của nhà ĐKVĐ Premier League, cũng như ĐTQG Uzbekistan.
"Bóng đá Uzbekistan chỉ có thể dựa vào sự phát triển của thế hệ trẻ. Và một ngày nào đó chúng tôi sẽ tới được miền đất hứa mang tên World Cup."
- Ông Nikimbaev, cựu chủ tịch UFO, phát biểu vào năm 2015.
Giờ đây, với những chính sách đúng đắn từ cả nền bóng đá, "miền đất hứa" ấy đang ngày một hiện rõ trong mắt những quan chức, cầu thủ và cả người hâm mộ bóng đá đất nước Trung Á này. Đường đến Bắc Mỹ mùa hè năm sau chỉ còn cách Abdukodir Khusanov cùng các đồng đội đúng 2 trận đấu còn lại tại vòng loại thứ 3 World Cup 2026 khu vực châu Á. Tất cả sự nỗ lực của toàn thể nền bóng đá Uzbekistan sẽ có kết quả vào tháng 6 năm 2025...
